Tiba ya presha ya kupanda

Kuna tiba ya presha?

Unaweza kudhibiti Shinikizo la damu ipasavyo na kuepuka madhara ya presha ikiwa tu utafahamu na kuyaishi mambo matatu 3 muhimu.  Kama uyafahamu na umeweza kudhibiti shinikizo lako la damu, maana yake unayaishi bila kufahamu.

Usipoyatenda mambo haya huwezi kudhibiti presha yako. Endelea kusoma kufahamu mambo haya.

Jambo la kwanza ni kwamba presha kupanda haina dalili – inabidi upime kujua presha yako; jambo la pili ni kwamba asilimia 5-10% ya wagonjwa wa presha hupata tiba kwasababu tunafahamu kilichosababisha presha kupanda.

Jambo la tatu ambalo nafikiri linakuhusu sana kama unaugua presha ni kwamba tiba ya presha ni mchanganyiko: mfumo wa maisha na au dawa.  

Katika sura hii, ninakufahamisha mambo 4 muhimu ili kuweza kudhibiti shinikizo la damu na kuishi kwa furaha na amani kama ilivyokuwa zamani. Nitakufahamisha yafuatayo

1. Mabadiliko ya mtindo wa maisha ambayo yanaweza kusaidia kupunguza shinikizo la damu,
2. Dawa za shinikizo la damu la juu au presha na namna zinavyofanya kazi,
3. Namna ya kuandaa mpango wa matibabu na daktari wako, na
4. Umuhimu wa kuzingatia mpango wa matibabu ya presha.

Kwanini mambo 4 haya yatakuwezesha kudhibiti shinikizo la damu bila wasiwasi?

Mabadiliko ya Mfumo Wa Maisha Kama Tiba ya Presha

Mabadiliko ya mtindo wa maisha ni sehemu muhimu ya kudhibiti shinikizo la damu. Mabadiliko yafuatayo ya mtindo wa maisha yanaweza kusaidia kupunguza shinikizo la damu:

1. Kudumisha uzito wenye afya: Kupunguza uzito kunaweza kupunguza shinikizo la damu kwa kiasi kikubwa, haswa kwa watu wazito au wanene kupita kiasi. Fahamu kuhusu uzito mzuri kwa afya.   
2. Zoezi la kawaida la kimwili: Mazoezi ya kawaida yanaweza kusaidia kupunguza shinikizo la damu na kuboresha afya kwa ujumla. Lenga angalau dakika 150 za mazoezi ya nguvu ya wastani au dakika 75 za mazoezi ya nguvu kwa wiki. 
3. Lishe yenye afya: Mlo wenye matunda, mboga mboga, nafaka zisizokobolewa, na bidhaa za maziwa zenye mafuta kidogo, na kupunguza saturated fat yanaweza kusaidia kupunguza shinikizo la damu. Kupunguza ulaji wa chumvi, haswa chumvi inayoongezwa mezani wakati wa kula. 
4. Kupunguza unywaji wa pombe: Kunywa pombe kupita kiasi kunaweza kuongeza shinikizo la damu. Wanaume wanapaswa kupunguza pombe kwa si zaidi ya vinywaji viwili kwa siku, na wanawake wanapaswa kupunguza pombe kwa si zaidi ya kinywaji kimoja kwa siku.
5. Kudhibiti msongo wa mawazo: Msongo wa mawazo (Stress) unaweza kuongeza shinikizo la damu kwa muda. Mbinu za kupumzika kama vile kupumua kwa kina, na kutafakari, zinaweza kusaidia kudhibiti mafadhaiko na kupunguza shinikizo la damu.

• • • Fahamu namna ya kudhibiti msongo wa mawazo

Kuna Dawa Za Presha?

Ikiwa mabadiliko ya mtindo wa maisha pekee hayatoshi kupunguza shinikizo la damu, utahitaji dawa. Hapa ni muhimu ni kueleze jambo moja muhimu ambalo limekuwa likiwasumbua wagonjwa na wengine wengi. Na huwenda hata wewe ni swali unalojiuliza.

Dawa huitajika pale ambapo kubadilisha mtindo wa maisha pekee hauwezi kudhibiti presha yako! Hivyo, unapotumia dawa na presha kurudi katika kiwango kinachofaa kiafya maana yake ni kwamba, presha yako imedhibitiwa na dawa unazotumia.

Haimaanishi kwamba unaweza kuacha au kupunguza dawa baada ya presha kushuka. Sasa nimekufahamisha msingi huu, naomba nikufahamishe kuhusu dawa.

Dawa Zinazotumika Kutibu Presha ni Zipi? 

Kuna makundi kadhaa vya dawa zinazotumiwa kutibu shinikizo la damu, makundi haya:

1. Diuretics: Diuretics hufanya kazi kwa kuongeza mkojo. Unapokojoa sana kiwango cha maji katika mishipa ya damu hupungua, na hivyo kupunguza shinikizo la damu. Baadhi ya maudhi ya kawaida ya diuretics ni pamoja na kukojoa mara kwa mara na kuathrika kwa uwiano wa electrolyte. Mfano wa dawa hizi ni Hydrochlorothiazide, Furosemide, Chlorthalidone

2. Vizuizi vya ACE: Vizuizi vya ACE hufanya kazi kwa kuzuia utengenezwaji wa homoni inayoitwa angiotensin II. Angiotensin II husababisha mishipa ya damu kusinyaa na hivyo kuongeza shinikizo la damu.

Unapozuia mishipa kusinyaa presha ya damu inapungua. Baadhi ya maudhi ya kawaida ya Vizuizi vya ACE. Mfano wa dawa hizi ni Captropril, Lisinopril

3. Vizuizi vya vipokezi vya Angiotensin II (ARBs): ARB hufanya kazi kwa kuzuia hatua muhimu kwa ufanyaji kazi wa angiotensin II. Kama tulivyoona hapo awali, unapozuia angiotensin II huzuia mishipa ya damu kusinyaa na hivyo kuongeza shinikizo la damu.

Baadhi ya maudhi ya kawaida ya ARB vinaweza kusababisha kikohozi kikavu au kizunguzungu Mfano wa dawa hizi ni Losartan na Valsartan

4. Vizuizi vya chaneli za kalsiamu: Vizuizi vya chaneli za kalsiamu hufanya kazi kwa kulegeza misuli kwenye mishipa ya damu. Kulegeza misuli kwenye mishipa ya damu husaidia mishipa ya damu kupanuka na hivyo kupunguza shinikizo la damu.

Baadhi ya maudhi ya kawaida ya Vizuizi vya njia za kalsiamu ni kuvimbiwa au kuvimba kwa vifundo vya miguu. Mfano wa dawa hizi ni Amlodipine na Nifedipine 

5. Vizuia Beta: Vizuizi vya Beta hufanya kazi kwa kuzuia athari za homoni ya epinephrine, ambayo huongeza kiwango cha moyo na shinikizo la damu. Baadhi ya maudhi ya kawaida ya Vizuizi vya Beta vinaweza kusababisha uchovu au kutokuwa na nguvu.

Mfano wa dawa hizi ni Propanolol na Carvedilol

6. Vizuizi vya Renin: Dawa hizi hufanya kazi kwa kuzuia kitendo cha renin, kimeng’enya kinachosaidia kudhibiti shinikizo la damu. Mfano mmoja wa kizuizi cha renin ni aliskiren (Tekturna). Madhara ya kawaida ya vizuizi vya renin ni pamoja na kikohozi, kuhara, kizunguzungu, shinikizo la chini la damu, na matatizo ya figo.

7. Vizuizi vya Alpha: Dawa hizi hufanya kazi kwa kuzuia athari za adrenaline, homoni ambayo huongeza kasi ya moyo na shinikizo la damu. Mfano mmoja wa kizuizi cha alpha ni doxazosin (Cardura). Madhara ya kawaida ya vizuizi vya alpha ni pamoja na kizunguzungu, shinikizo la chini la damu, na maumivu ya kichwa. Dawa hizi pia husababisha kusinzia au kuzirai kwa baadhi ya wagonjwa.

8. Dawa za kutanua mishipa: Dawa hizi hufanya kazi kwa kutanua mishipa ya damu, hivyo kupunguza shinikizo la damu. Mifano ya vasodilators ni pamoja na hydralazine (Apresoline) na minoxidil (Loniten).

Madhara ya kawaida ya vasodilators ni pamoja na maumivu ya kichwa, shinikizo la chini la damu, na mapigo ya moyo. Wanaweza pia kusababisha uhifadhi wa maji, ambayo inaweza kusababisha uvimbe kwenye miguu, au mikono.

9. Dawa za kukinzana na Aldosterone: Dawa hizi hufanya kazi kwa kuzuia athari za aldosterone, homoni ambayo husaidia kudhibiti usawa wa maji mwilini. Mifano ya dawa hizi ni pamoja na spironolactone (Aldactone) na eplerenone (Inspra).

Madhara ya kawaida ya dawa kinzani na aldosterone ni pamoja na kichefuchefu, kizunguzungu, shinikizo la chini la damu, na usawa wa electrolyte (kama vile viwango vya juu vya potasiamu).

10. Dawa za mchanganyiko: Hizi ni dawa zinazochanganywa katika kidonge kimoja. Aina mbili au zaidi za dawa za shinikizo la damu huweza kuchanganywa na kuwekwa katika kidonge kimoja.

Mifano ya dawa mchanganyiko ni pamoja na amlodipine/benazepril (Lotrel) na losartan/hydrochlorothiazide (Hyzaar). Madhara ya kawaida ya mchanganyiko wa dawa yanaweza kutegemea aina maalum za dawa zinazotumiwa.

Kama zilivyo dawa zote, dawa za shinikizo la damu zinaweza kuwa na athari na maudhi madogo madogo. Kuacha dawa ni moja ya changamoto kubwa kwenye tiba ya shinikizo la damu.

Wagonjwa wamekuwa wakishindwa kuhimili maudhi yatokanayo na dawa za shinikizo la damu la juu. 

Hata hivyo, si kila mtu atapata madhara, na baadhi ya madhara yanaweza kuisha yenyewe baada ya wiki chache za matibabu. Ni muhimu kuwasiliana na tabibu wako kuhakikisha unatumia dawa unazoweza kuzimudu ili uweze kudhibiti presha.

Dawa za shinikizo la damu zitumiwe muda gani? 

Ni muhimu kufuata maagizo ya mtoa huduma wako wa afya unapotumia dawa za shinikizo la damu. Hii inaweza kujumuisha kutumia dawa kwa wakati maalum kila siku, pamoja na au bila chakula, au kuepuka vyakula au vinywaji fulani ambavyo vinaweza kuathiri ufanisi wa dawa.

Pia ni muhimu kuendelea kutumia dawa hata kama unajisikia vizuri au huna dalili zozote. Kuruka dozi au kuacha dawa kunaweza kusababisha shinikizo la damu kuongezeka na kuongeza hatari ya athari za ugonjwa wa presha.

Hatimaye, hakikisha unawasiliana na mtoa huduma wako wa afya kuhusu matatizo au madhara au maudhi yeyote unayokumbana nayo unapotumia dawa. Mtoa huduma wako wa afya anaweza kurekebisha dozi ya dawa yako au kukupatia dawa ingine tofauti.

Naundaje mpango wa tiba ya presha?

Tiba ya presha inahitaji mpango kama vilivyo kwa vitu vyote muhimu duniani. Kwa kuwa afya ni kipaumbele chako hunabudi kuandaa mpango kabambe kudhibiti presha. Bila mpango utakuwa unajifanyia tuu mambo. Nafahamu wewe ni mtu makini kwahiyo huwezi kufanya mambo bila mpango.

Mpango wa matibabu ya shinikizo la damu hujumuisha mambo mawili muhimu

1. Mahusiano yako na mtoa huduma wa afya: Wakati huu unahitaji uhusiano wa karibu na mtoa huduma ya afya. Hii hujumuisha njia za mawazsiliano na namna ya kuwasiliana.
2. Katika mpango wako unahitaji kujumuisha mchanganyiko wa mabadiliko ya mtindo wa maisha na matumizi ya dawa. Mfano mbinu ipi utatumia kupunguza chumvi kwenye chakula, wakati gani ni muafaka kwa mazoezi na utatumia muda gani, nk.
3. Tathmini ya tiba yako: Lengo ni kuhakikisha tiba unayotumia inafanya kazi kama ilivyokusudiwa.

Ili kuunda mpango wa matibabu, mtoa huduma wako wa afya atazingatia kiwango chako cha shinikizo la damu, afya kwa ujumla, na mambo mengine kama vile umri, na historia ya familia ya shinikizo la damu.

Mtoa huduma wako wa afya anaweza kupendekeza ufuatiliaji wa shinikizo la damu mara kwa mara, marekebisho ya mtindo wa maisha na dawa.

Je, una mpango wa matibabu ya shinikizo la damu?

Mpango wa tiba ya presha unafanyaje kazi?

Kushikamana na mpango wa matibabu ni muhimu ili kudhibiti shinikizo la damu. Kufuata mpango wa matibabu mara kwa mara kunaweza kusaidia kupunguza shinikizo la damu, kupunguza athari za shinikizo la damu la juu, na kuboresha afya kwa ujumla.

Wagonjwa wanapaswa kutumia dawa kama ilivyoshauriwa na mtoa huduma wa afya, kuhudhuria kliniki, na kupima mara kwa mara shinikizo la damu nyumbani. Wagonjwa wanapaswa pia kuwasiliana na watoa huduma wao wa afya wasiwasi wowote au maswali.

Kwa muhtasari, kudhibiti shinikizo la damu kunahitaji mbinu ya kina inayojumuisha mabadiliko ya mtindo wa maisha, dawa, na ufuatiliaji wa mara kwa mara.

Kwa kufanya marekebisho ya mtindo wa maisha, kutumia dawa kama ilivyoshauriwa na mtoa huduma wa afya, na kushirikiana kwa karibu na mtoa huduma ya afya.

Unaweza kudhibiti shinikizo la damu kwa ufanisi na kupunguza hatari ya kupata athari za shinikizo la damu la juu, na kuboresha afya yako kwa ujumla.

Tafadhali tuandikie changamoto uliyowahi kuipata unapotumia dawa za presha na namna una/ulivyo ikabili.